Τα Ιόνια νησιά υπήρξαν «χώρος συνάντησης πνευματικών παραδόσεων» και  λόγω της γεωγραφικής και ιστορικής τους ιδιαιτερότητας διαδραμάτισαν σημαντικότατο ρόλο στην διαμόρφωση του ελληνικού διαφωτισμού αλλά και του τεκτονισμού, δύο φαινόμενα, οι ρίζες των οποίων πρέπει να αναζητηθούν στον πνευματικά ανήσυχο 18ο αιώνα. Διαφωτισμός και τεκτονισμός θα αποτελέσουν τους βασικότερους παράγοντες που συνετέλεσαν, κατά το δεύτερο ήμισυ του 18ου αιώνα, στην δημιουργία των πρώτων αναλαμπών εθνικής συνείδησης στον χώρο των Επτανήσων.

Για να κατανοήσουμε την ιστορικότητα και μακροβιότητα του Ζακυνθινού αλλά και Επτανησιακού τεκτονισμού πρέπει να λάβουμε υπόψη στοιχεία όπως η μακρόχρονη ενετική κυριαρχία, η γεωγραφική θέση, η διάρθρωση των κοινωνικών τάξεων και κυρίως  η ευρωπαϊκή παιδεία των αστών και ευγενών του τόπου. Τα στοιχεία αυτά συνθέτουν την ιδιομορφία των νησιών και θα αποτελέσουν  καθοριστικούς παράγοντες για την κατανόηση της δημιουργίας  και εν τέλει της μορφής και των χαρακτηριστικών που θα λάβει ο Επτανησιακός και στην συνέχεια ο Ελληνικός τεκτονισμός.

Όταν το 1738 εκδίδεται η «In eminenti», η βούλα δηλαδή του πάπα Κλήμεντα του 12^ου (Clemens XII) κατά της Μασονίας, καταδικάζοντάς την ως αίρεση, κατά δήλωση του ζακύνθιου Αντώνιου Κατήφορου στον περιηγητή Alexander Drummond, ο ορθόδοξος ιερέας ισχυρίστηκε ότι συνέγραψε μια διατριβή κατά της παπικής βούλας όπου, όπως λέει ο ίδιος,  «χρησιμοποιώντας τη κοινή λογική γελοιοποίησε όπως του άξιζε (τον πάπα), ο οποίος αφόριζε τους τέκτονες χωρίς να γνωρίζει τίποτε περί τεκτονισμού». Το περιστατικό αυτό έγινε το  1744 όταν βρίσκεται στην Ζάκυνθο ο περιηγητής και τέκτονας Alexander Drummond. Ο πρώην πρωτοπαπάς Ζακύνθου Αντώνιος  Κατήφορος και ο γιατρός Νικόλαος Αθηναίος, και οι δύο με σπουδές σε Ιταλικά ιδρύματα, συναναστρέφονται με το Drummond, όπου και περιγράφεται το παραπάνω γεγονός και στην συνέχεια του ζητούν περισσότερες πληροφορίες για τον τεκτονισμό, επιθυμώντας να μυηθούν και να ιδρύσουν στοά στην Ζάκυνθο. Αν και στοά δε προκύπτει να ιδρύθηκε εκείνη την εποχή, εντούτοις παραμένει το πρώτο ιστορικά τεκμηριωμένο γεγονός σχετικά με τον τεκτονισμό στη Ζάκυνθο και τα Επτάνησα.

Η επόμενη πληροφορία έρχεται το 1774 όταν οι Βενετικές αρχές πληροφορούνται ότι Ζακυνθινοί φοιτητές της Πάδοβας προσπαθούν να ιδρύσουν στοά στη Ζάκυνθο. Γεγονός που επιβεβαιώνει ότι ζακυνθινοί έχουν ήδη μυηθεί σε στοές της βόρειας Ιταλίας. Επιβεβαιώνεται επίσης ότι το 1781 λειτουργούσε ήδη στοά στην Κέρκυρα η Benefisance (Αγαθοεργία) καθώς και στην Ζάκυνθο, με άγνωστο ακόμα το όνομα της.

Για την στοά της Ζακύνθου τα στοιχεία που υπάρχουν δείχνουν να είναι επηρεασμένη από βαθύ μυστικισμό και εσωτερικότητα. Οι εργασίες της αρχαίας αυτής στοάς διασταυρώνονται με τον εσωτερισμό του Δόγματος της Αυστηράς Τηρήσεως, με ιπποτικές Ναïτικές δοξασίες και κυρίως τον Αιγυπτιακού τύπου τεκτονισμό, τα απόκρυφα Arcana Arcanorum και την ίδρυση του Τύπου Misraim.

Τη χρονική περίοδο 1807 με 1815 γνωρίζουμε ότι στη Ζάκυνθο υπήρχαν δύο στοές η «Φιλανθρωπία» και η «degli Amici Fideli» (των Πιστών Φίλων). Ώσπου, την Άνοιξη του 1815, ο Διονύσιος Ρώμας, θα ιδρύσει τη πρώτη κανονική στοά στο νησί, την Fenice Risorta (Αναγεννηθείς Φοίνιξ). Η στοά αυτή θα δημιουργηθεί υπό την Μητρική Στοά της Κέρκυρας «Αγαθοεργία και Φιλογένεια Ενωμένες». Ένα χρόνο μετά, το 1816, οι στοές Κέρκυρας και Ζακύνθου θα συστήσουν την πρώτη Μεγάλη ελληνική Τεκτονική Δύναμη, την Γαληνοτάτη Μεγάλη Ανατολή της Ελλάδος.

Ο Αναγεννηθείς Φοίνιξ (Fenice Risorta) υπό την καθοδήγηση του Ρώμα αλλά και των Δραγώνα, Στεφάνου, Τερτσέτη, ΔεΡώσση και πολλών άλλων, θα γίνει το εφαλτήριο της Φιλικής Εταιρείας, της έμπρακτης συμπαράστασης του αγώνα κατά του τουρκικού ζυγού, αλλά και στήριξης του νεοσυσταθέντος Ελληνικού κράτους.

Τα μέλη της πρωτοστάτησαν στην πνευματική και βιοτική ανάταση της Ζακύνθου ιδρύοντας οργανώσεις και συλλόγους, που επιβιώνουν ως τα σήμερα στο νησί, όπως του «Φιλαρμονικού Συλλόγου» και της Φιλαρμονικής Ζακύνθου, του «Φιλοδραματικού Συλλόγου» και του θεάτρου ο «Φώσκολος», της «Ιατρικής Εταιρείας Ζακύνθου», της λέσχης «Ο Ζάκυνθος» κ.α., καθώς και στην ευνοϊκή μεταρρύθμιση του Συντάγματος των Επτανήσων ευρισκόμενων υπό Αγγλική κυριαρχία.

Η Fenice Risorta (ο "Αναγεννηθείς Φοίνιξ") θα επιβιώσει ως τα 1848 και μερικά χρόνια μετά, το 1859 θα συσταθεί νέα στοά υπό την Μεγάλη Ανατολή της Γαλλίας. Η στοά αυτή θα ονομαστεί "Αστήρ" (Etoile). Στη συνέχεια, την Άνοιξη του 1862 θα ονομαστεί «Αστήρ της Ανατολής» και θα τεθεί υπό την Ηνωμένη Μεγάλη Στοά της Αγγλίας. Στοά η οποία λειτουργεί ως σήμερα και κατέχει τον αριθμό 880. Και η στοά αυτή θα επιδοθεί, εκτός από τις πλούσιες τεκτονικές της εργασίες, σε φιλανθρωπικό και πνευματικό έργο που περιλαμβάνει την διάδοση των αρχών του τεκτονισμού στην υπόλοιπη Ελλάδα, σε εράνους, σε μέριμνα προσφύγων, ίδρυση σχολείου απόρων, στη διάσωση του αρχείου του Διονυσίου Σολωμού και στην μετέπειτα στέγασή του στο Μουσείο Σολωμού, στην ανοικοδόμηση και συντήρηση του ναού του Aγίου Γεωργίου των Φιλικών και πολλά άλλα.

Το 1884, κάποιοι αποσχισθέντες αδελφοί του "Αστέρα της Ζακύνθου" μαζί με κάποιους άλλους τέκτονες που ανήκαν στην δικαιοδοσία της Νάπολης ιδρύουν την συμβολική στοά "Ίσις" υπ’αριθμ. 21 υπό την Μεγάλη Ανατολή της Νάπολης. Οι αδελφοί του Αστέρα όμως  απευθύνονται στον Πρόσθετο Μεγάλο Διδάσκαλο της Γαληνοτάτης (τότε) Μεγάλης Ανατολής της Ελλάδος Εμμανουήλ Γαλάνη διαμαρτυρόμενοι,  ζητώντας η στοά  "Ίσις" να ενταχθεί στην δικαιοδοσία των Αθηνών και όχι της Νάπολης. Η Αθήνα αποδέχεται το αίτημα και τα μέλη της "Ίσιδας" αποδέχονται και ζητούν οι ίδιοι την ένταξή τους στην Γαληνοτάτη Μεγάλη Ανατολή της Ελλάδος.  Αυτό πραγματοποιείται το 1885 και η στοά μετονομάζεται πλέον σε "Ήλιος" υπ΄αριθ. 14. Το 1895 η στοά αυτή με ενέργειες του αδ. Διονύσιου Γιγάντε ιδρύει Περιστύλιο Σκωτικού Τύπου, αποδίδοντας βαθμούς πιθανόν μέχρι τον 18^ο, με ονομασία  «όρος Λίβανος» αριθμ. 2.

Η στοά "Ήλιος", όμως, καθώς και το Περιστύλιο «όρος Λίβανος» σταματούν να λειτουργούν το 1913.

Από την περίοδο αυτή και τα στοιχεία που υπάρχουν, προκύπτει για πρώτη φορά μια πραγματικά μοναδική τεκτονική εμπειρία συνύπαρξης δύο διαφορετικών δογμάτων και στοών στον ίδιο τόπο, με αγαστή συνεργασία και πραγματικά αδελφική συμβίωση. Μετά το κλείσιμο της στοάς το 1913 οι εναπομείναντες αδελφοί συντάσσονται στις στήλες του "Αστέρα της Ανατολής" για να συνεχίσουν από κοινού  τις τεκτονικές δραστηριότητες και το κοινωνικό και φιλανθρωπικό έργο έως το 1934, όπου θα επανασυσταθεί η στοά "Ήλιος" λαμβάνοντας τότε τον αριθμό 99 και ακολουθώντας τον Α.Α.Σ.Τ.

Από τότε ως σήμερα εξέχοντα μέλη της τοπικής κοινωνίας γίνονται μέλη και των δύο στοών, "Αστήρ της Ανατολής" και "Ήλιος", οι οποίες θα γράψουν λαμπρότατες σελίδες στην τεκτονική ιστορία του τόπου αλλά και στο πνευματικό και κοινωνικό γίγνεσθαι.